040 – 238 05 10
Steeds meer bedrijven, maar ook particulieren, ontvangen incassobrieven, waarin hen wordt verweten dat zij met het plaatsen van stockfoto’s het auteursrecht van derden zouden hebben geschonden. In veel gevallen worden daarbij grote bedragen gevorderd, oplopend tot meerdere duizenden euro’s per plaatje.
De vraag rijst dan of dat betaald moet worden?
Wat is een stockfoto eigenlijk?
De afgelopen jaren zijn de snelheden van internet fors toegenomen, zowel via de kabel, maar zeker via 4g. Dit is met name goed zichtbaar in de vormgeving van websites en het gebruik van sociale media.
Waar een website 10 jaar geleden nog voornamelijk uit tekst bestond, worden de meeste websites tegenwoordig voor een belangrijk deel vormgegeven door foto’s, tekeningen en (andere) plaatjes.
Sommige bedrijven vullen hun website met eigen foto’s en tekeningen. Veel andere bedrijven halen deze plaatjes echter van internet. In een paar minuten tijd valt bij elk gewenst onderwerp wel een mooie en passende foto of tekening te vinden.
In de volksmond wordt dan vaak gesproken over “stockfoto’s”. Eigenlijk klopt dat woordgebruik niet. Strikt genomen, is van een stockfoto namelijk (alleen) sprake bij foto’s en plaatjes die commercieel (dus tegen een vergoeding) worden verstrekt c.q. afgenomen. Daarvan is in het geval van deze – van internet geplukte – plaatjes geen sprake. Aansluitend bij het dagelijkse gebruik zal in dit artikel verder desondanks worden gesproken over “stockfoto’s”, ook als het dat (technisch gezien) eigenlijk niet zijn.
De stockfoto is door iemand gemaakt! Die heeft auteursrecht
Deze stockfoto’s zijn echter niet zomaar ontstaan. Iemand heeft ze gecreëerd. De foto is geschoten, de tekening is gemaakt en/of het plaatje is tot stand gekomen. De maker ervan verdient bescherming dat zijn creatie niet zonder zijn toestemming wordt gebruikt, maar heeft in ieder geval recht op een vergoeding.
Hoewel de meeste mensen bij het woord “auteursrecht” direct denken aan de bescherming van een schrijver (denk aan auteur van geschreven woord, zoals een boek of tijdschrift), rust het auteursrecht ook op foto’s, tekeningen en andere plaatjes. Ook de makers daarvan worden aldus beschermd door het auteursrecht. Overigens wordt het auteursrecht ook vaak aangeduid met de Engelse term copyright.
Getty Images, Masterfile en anderen
Omdat het voor de gemiddelde fotograaf, tekenaar of (andere) kunstenaar (nagenoeg) ondoenlijk is om zijn plaatjes zelf te vermarkten, schakelen zij daarvoor bedrijven in als Getty Images of Masterfile. Deze bedrijven verstrekken de plaatjes aan derden, onder de voorwaarde dat daarvoor een vergoeding wordt betaald. Men spreekt dan vaak over een licentievergoeding.
Als extra service voor de makers onderzoeken deze bedrijven veelal proactief of derden wellicht inbreuk maken op auteursrechten. Met name dankzij functies als “reverse image search” van zoekmachines als Google Images (in het Nederlands: Google Afbeeldingen) is dit zoekwerk de afgelopen jaren bijzonder gemakkelijk geworden. Het is niet langer noodzakelijk om alle webpagina’s afzonderlijk te onderzoeken; met één enkele zoekterm verschijnt een mooi overzicht van alle webpagina’s waarop de betreffende stockfoto is gepubliceerd. Die kunnen vervolgens worden aangeschreven en gesommeerd.
Wat moet u doen als u wordt aangeschreven?
Rust er wel auteursrecht op de stockfoto?
Wanneer iemand bij u aanspraak maakt op een vergoeding wegens het gebruik van een stockfoto, is het verstandig om eerst te onderzoeken of überhaupt auteursrecht op dat plaatje rust.
Voor auteursrecht is vereist dat de stockfoto een voldoende eigen oorspronkelijk karakter heeft en het persoonlijk stempel van de maker draagt. Hiervan is sprake als de gemaakte keuzes resulteren in een plaatje dat zich zodanig van andere plaatjes onderscheidt dat daaraan is af te zien dat de kunstenaar persoonlijke keuzes heeft gemaakt. Bij foto’s moet het dan, bijvoorbeeld, gaan om specifiekere keuzes dan de belichting, de afstand en de hoek. Deze instellingen worden over het algemeen immers al door de camera bepaald.
Bij een tekening van eigen ontwerp zal hierover over het algemeen niet te discussiëren vallen. Daarop zal over het algemeen een auteursrecht rusten. Bij nagetekende plaatjes of foto’s van bestaande schilderen zal hiervan niet snel sprake zijn. Het “werk” bestond immers al, zodat het niet origineel is. Ook foto’s van een natuurgetrouwe zo duidelijk en correct mogelijke close-up van een voorwerp zullen over het algemeen niet origineel zijn, zo oordeelde een rechtbank al eens over een close-up foto van een temperatuurmeter van een auto. In veel gevallen zal hierover echter gediscussieerd kunnen worden.
Heeft de schuldeiser wel een vorderingsrecht?
Zoals gezegd, rust het auteursrecht van de stockfoto bij de maker daarvan, tenzij deze de eigendom heeft overgedragen aan een derde. In dat geval rust het auteursrecht bij die derde. Alleen de eigenaar van het auteursecht is gerechtigd op een vergoeding voor het gebruik van de stockfoto.
Wanneer u tot betaling wordt gesommeerd, is het dan ook verstandig om na te vragen of diegene wel echt de eigenaar van de stockfoto is. De bewijslast hiervan rust op diegene die u tot betaling sommeert.
In veel gevallen zal de sommatie niet zijn verzonden door (en/of uit naam van) de maker van de stockfoto, maar door een derde, als Getty Images of Masterfile. Vaak gebeurt dat op basis van een overeenkomst tussen dat bedrijf en de eigenaar van het auteursrecht.
Indien u door zo’n bedrijf wordt aangesproken, mag u echter verlangen dat deze bewijst dat zij inderdaad gerechtigd is om namens de eigenaar van het auteursrecht op te treden tegen inbreuken. De bewijslast hiervan rust opnieuw op dat bedrijf.
Is het gevorderde bedrag reëel?
Wanneer u het auteursrecht van een ander geschonden hebt, bent u schadeplichtig; dat wil zeggen dat u de schade moet vergoeden die de eigenaar van het auteursrecht daardoor geleden heeft. De vraag rijst echter hoe de schade moet worden vastgesteld.
In de meeste gevallen wordt daarbij aansluiting gezocht bij de licentievergoeding die gebruikelijk voor die stockfoto bedongen wordt. In de sommatiebrief wordt die licentievergoeding vervolgens vaak verveelvoudigd. Daarbij worden creatief bedachte argumenten aangedragen, waaronder (1) dat de inbreuk de exclusiviteit heeft aangetast, (2) dat er een boete moet worden opgelegd om anderen af te schrikken, (3) dat er schade is geleden doordat de naamsvermelding ontbreekt, (4) dat het werk door “bijsnijding” (“cropping”) is verminkt en/of (5) dat veel inspanningen zijn verricht om de overtreding op te sporen.
Of deze argumenten opgaan, hangt af van de omstandigheden van het geval. Zo zal een beroep op exclusiviteit kunnen slagen als een foto niet zomaar aan iedereen ter beschikking wordt gesteld (die bereid is om daarvoor te betalen). Dit zijn echter uitzonderingsgevallen, daar de meeste stockfoto’s voor iedereen beschikbaar worden gesteld (mits daarvoor wordt betaald). De argumenten dat een boete moet worden opgelegd en/of dat veel inspanningen zijn verricht om de overtreding op te sporen, worden vaak afgewezen, met als logica dat die geen schade vormen van het gebruik van de foto.
In veel gevallen wijst de rechter dan ook een lager bedrag toe dan aanvankelijk gevorderd is, al wordt daar in de sommatiebrief in toenemende mate op geanticipeerd, door – in afwijking van de sommatie – een verlaagd schikkingsbedrag voor te stellen.
Concluderend
Hoewel veel mensen internet nog steeds als een vrijplaats zien, wordt het voor rechthebbenden steeds gemakkelijk om op te treden tegen diegenen die inbreuk maken op auteursrechten. Het is verstandig om hiermee rekening te houden in uw handelingen, en de rechten van anderen te respecteren. Via sites die stockfoto’s gratis ter beschikking stellen, is dit ook gemakkelijk op te pakken.
Wanneer u onverhoopt toch wordt aangesproken op een inbreuk op auteursrechten, is het verstandig om te onderzoeken of de claim terecht is en u het gevorderde bedrag daadwerkelijk verschuldigd bent.
Een goed onderzoek voordat u tot betaling overgaat, wil in de praktijk vaak lonen.
Vragen?
Heeft u advies nodig naar aanleiding van dit artikel of bent u gewoon geïnteresseerd? Met vragen kunt u terecht bij onze advocaten.